Uzay hakkındaki bilgi haznemizi daima genişletiyor olsak da uçsuz bucaksız cihanımız hakkında hâlâ çok fakat çok az bilgi birikimine sahibiz. Tabanımızda duran gezegenler bile birçok açıdan gizemini koruyor. Bu kadar gizemin ortasında hayal gücünü kullananların başında da farklı sorular yahut senaryolar canlanıyor?
Örnek olarak “Ay bir gün üzerimize hakikat gelmeye başlasaydı ne olurdu?” gibi bir soruyu gösterebiliriz. Hatta bu husus üzerine yaptığımız içeriğimize de göz atabilirsiniz. Artık odaklanacağımız soru ise şu: Devasa bir boyutu olan Güneş, neden Ay’ı Dünya’nın yörüngesinden çekip alamıyor?
Dünya, Ay’a Güneş’ten daha yakın olduğu için mi Ay’ı kendi etrafında tutuyor?
Gönül isterdi ki bu soruya evet deyip burada sonlandıralım lakin maalesef hayır. Gezegenlerin kütleçekimleri (yani uzaydaki cisimlere uyguladıkları çekim gücü) elbette uzaklıktan etkilenir. Ama yalnızca buna odaklanırsak kütleçekiminin gücünü etkileyen asıl etkeni gözden kaçırmış oluruz: kütlenin kendisini.
Uzaydaki cisimlerin kütlesi ne kadar büyükse o kadar büyük bir kütleçekim alanı oluştururlar ve bu kütleçekim alanından ne kadar uzaklaşırsanız üzerinizdeki tesiri de o kadar zayıflayacaktır.
Devasa Güneş Sistemi’mizin yüzde 99,8’ini Güneş’in kendisi oluşturur:
Güneş ve Ay ortasındaki aralık, Dünya ile Ay ortasındaki uzaklıktan kat kat fazladır. Lakin Güneş, buna karşın Ay’a Dünya’nınkinden 2 kat fazla çekim gücü uygular. Şayet gezegenler Güneş’i turlamıyor olsaydı, Ay’la birlikte Dünya da Güneş’e hakikat son süratle ilerliyor olurdu. Ancak unutmamak gerekiyor ki biz Güneş Sistemi’nde sabit durmuyoruz.
Güneş etrafında saatte yaklaşık 107 bin kilometre süratle ilerliyoruz:
Bu bağlamda belirli vakitlerde ona yaklaşıyor, belirli vakitlerde da uzaklaşıyoruz. Bu sayede direkt ona hakikat ilerlemiyoruz ve mesafemiz sabit kalıyor. Ay’ın da Dünya yörüngesindeki süratiyle çizdiği muhakkak bir yol bulunuyor. Bu noktada yalnızca Dünya değil, her gezegen ve yıldız için geçerli olmakla birlikte ‘kaçış hızı’ terimine bakmamız gerekiyor.
Bir cismin üzerinize uyguladığı kütleçekiminden büsbütün kurtulmak için kaçış suratına (ya da enerjisine) ulaşmanız gerek:
- Roketlerin farklı gezegenleri terk edebilmek için ne kadar süratli gitmesi gerekirdi?
Bunun için harcanması gereken güç ya da ulaşılması gereken sürat, hem cismin kendisine hem de üzerinde bulunulan cismin kütlesine nazaran değişir. Zira bu kısma kadar öğrendiğimiz üzere kütle ve çekim gücü yanlışsız orantılıdır. Yani Dünya yörüngesinden kurtulmak için ulaşmanız gereken sürat, Ay’ın yörüngesinden kurtulmak için ziyadesiyle yetecek, Jüpiter’inkinden kurtulmak içinse kütle farkı yüzünden yetersiz kalacaktır.
Ay, Dünya etrafında kabaca saniyede 1 kilometre süratle ilerliyor:
Buna ek olarak da kütleçekimin merkezine bizden daha uzak olduğu için yörüngeden kaçmak için gereksinim duyacağı hız da bu oranda değişecektir. Kimi yerlerde yapılan hesaplamalara nazaran Ay’ın yörüngeden kurtulmak için saniyede 1,2 kilometre süratle ilerlemesi gerekiyor. Araya nazaran değişen bu sonuç şayet doğruysa bu kadar küçük bir farkın Ay’ı yörüngemizden atabilecek potansiyelde olması ürkütücü diyebiliriz.
Yani sorumuzun cevabını ‘Ay’ın gereğince süratli olmaması’ formunda belirtebiliriz. Ancak Ay, Güneş’i değil Dünya’yı turluyor demek yanlış olacaktır. Zira Ay üzerinde ikisinin de çekim gücü vardır:
Daha kolay formda anlatmak gerekirse Dünya ile birlikte Güneş etrafında döndüğü ortada. Bu soru üzerine yapılan hesaplamalarda çok sayıda değişken bulunuyor ve bu yüzden de kabaca anlatmaktan diğer dermanımız kalmıyor ancak hususun özü bu halde. Fikirlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: Science ABC, Universe Today, Fizik Dersi