Nar üzere kızarmış, içinden duman çıkan taptaze ekmek, bayatlayıp sertleşmiş ekmeğe nazaran çoğumuzun birinci tercihidir. Başka yandan şimdi paketi açılmamış, çıtır çıtır taze bisküvi ya da cipsler de yeniden, daha evvel paketi açılmış, akşamdan kalma ve yumuşacık olmuş cips ya da bisküvilere nazaran daha lezzetlidir.
Fakat ekmek, bisküvi, cips üzere besinler bayatlarken hepsi tıpkı biçimde bayatlamaz. Pekala neden her bayatlayan besin birebir yansıyı göstermiyor?
Tek çeşit bayatlama yok.
Aslında ekmeğin ya da türevlerinin bayatladığında daha da sertleşmesi ile cips, bisküvi ve türevlerinin bayatlayınca yumuşacık olması büsbütün bayatlamanın çeşidine nazaran meydana gelen bir durumdur.
Kimi besinlerin bayatlarken yumuşaması, kimi besinlerin ise sertleşmesi iç ve dış bayatlama ile ilgilidir.
Dış bayatlama; kabuk bayatlaması olarak da tanım edilir. Dış bayatlamanın tarifine kısaca bakacak olursak şayet; öncelikle ekmeği, ekmek içi ve ekmek kabuğu olarak iki kısma ayıralım. Vakitle ekmeğin kabuğundaki nemin, ekmeğin içi tarafından emilmesi ile kabuk sertleşir, ekmek bayatlar ve elimizde artık bayatladığı için sertleşmiş bir ekmeğimiz vardır.
İç bayatlamada ise, besinin içeriğindeki hususlar değerli rol oynar. Çoklukla cips, bisküvi ve gibisi besinlerde görülen iç bayatlama cinsinde besinler, içerdikleri gluten ve nişastadan dolayı yumuşar.
Bayatlama problemine değinmişken; marketlerde satılan hazır ekmeklerde, eserlerin raf ömrünün uzun olması için içerisinde nişastanın glutenle etkileşime girmesini önleyen katkı unsurları bulunduğunu tabir edebiliriz. Nişastanın gluten ile etkileşime girmesi halinde ise ekmeğimizin bayatlaması kaçınılmaz olacaktır.
Çıtırdaması, taze olması için kâfi mi?
Bir cipsin taze olup olmadığına birçok vakit, ısırdığımızda ortaya çıkan çıtırtı sesi ile karar veririz. Bu bilgiyi 2004 yılında yapılan bir deney de doğruluyor. 2004 yılında Oxford Üniversitesinde yapılan bir araştırma çerçevesinde öncelikle deneklerin kulaklarına kulaklık takıldı ve önlerine büsbütün bayatlamış cipsler koyuldu. Denekler cipsleri ısırırken kulaklıktan çıtırtı sesleri verildi ve pek çok denek, cipslerin taze olduğu tarafında karar kıldı.
Bayatlamış besinler, pek çok farklı formda kıymetlendirilebilir.
2021 yılında Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan raporda, yılda ortalama 931 milyon ton besinin israf edildiği, TOBB İdare Şurası Üyesi Özer Matlı tarafından ise Türkiye’de her gün yaklaşık 5 milyon ekmeğin çöpe atıldığını açıklamıştı. Tekrar emsal bir formda Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, yılda 18,8 milyon ton besinin çöpe atıldığı ve günde 4,8 milyon ekmeğin çöpe gittiğini bildiren bir rapor paylaşılmıştı.
Bayatlamış ekmeklerin bile tatlı, pizza, börek, çörek ve çeşitli yemeklerde israf edilmeden kullanılabileceğini; israfın hem dinen hem de vicdanen makûs bir tercih olduğunu sizlere bir sefer daha hatırlatmak isteriz.
Pekala ya sizler besinlerin farklı formda bayatlaması hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: 1 / 2