Bu yazıyı günün hangi saatinde okuyor olursanız olun eminiz domates ya da domatesli bir yemek Üsküdar Escort yiyeli en fazla birkaç saat olmuştur Zira domates Türk mutfağında hem tek başına yenebilen hem de her türlü yemeğe lezzet katan bir meyvedir Evet domates bir meyvedir Bugün sofralarımızın vazgeçilmezi Şerifali Escort olan domates ve patates üzere pek çok meyve ve zerzevat hayatımıza gireli pek çok uzun vakit geçmedi
Yalnızca biz değil Avrupalılar da domates ile çok geç tanıştılar Zira kendisi evvelden İstanbul Escort uzak bir kıtada yetişen bir meyveydi Eski kıtaya gelmesi ve buradaki beşerlerle tanışması sadece birkaç yüzyıl evvel yaşandı O denli ki Avrupalılar bu meyve ile birinci tanıştıkları vakit uzun bir Ümraniye Escort mühlet onu zehirli sandıkları için yemediler Gelin biraz geçmişe seyahat yapalım ve domates birinci kez nasıl ortaya çıktı sorusu üzerinden domatesin tarihine yakından bakalım
Öncelikle domatesi tanıyalım
Domates itüzümü ailesinden Anadolu Yakası Escort gelen ve çiçekli bitki olarak kabul edilen yenebilir bir meyvedir Zengin bir C vitamini deposudur Lifli yapısı A ve E vitaminlerine sahip olması nedeniyle son derece sağlıklı kabul edilir Çiğ olarak tüketilebileceği üzere sayısız yemekte de kullanılabilir Bugün üretilen domateslerin büyük bir kısmı konserve domates suyu ketçap püre salça kuru domates üzere yan eserlerin imalatında kullanılıyor
Domates bitkisi milyonlarca yıldır dünyada
İlk domates bitkisinin tam olarak ne vakit ortaya çıktığı bilinmiyor lakin varsayımlara nazaran Güney Amerika bölgesinde tarih öncesi bir bitki olan nighshade türünün evrimleşmesi ile ortaya domates tütün patates ve biber üzere meyve ve sebzelerin bitkileri çıktı Domatesin evcilleştirilmesi ise birkaç bin yıl evvel yaşandı
Yaklaşık olarak milattan evvel 500 lü yıllarda Meksika ile Kosta Rika nın kuzey kısmı ortasında yer alan topraklarda ilk sefer domatesin evcilleştirildiği düşünülüyor Bölgenin hakim medeniyeti olarak Aztekler domatesi kullanıyorlardı Bu kullanım daha sonra Orta ve Güney Amerika bölgesine yayıldı Hatta domatesin halüsinojenik tesirlere sahip olduğu bile düşünüldü
Avrupalılar domatesle tanışıyor
Güney ve Kuzey Amerikalılar binlerce yıldır kendi hallerinde huzur içinde yaşarken Kristof Kolomb isimli bir gezgin yeni bir kıta bulma arayışına girdi Kesin olmamakla birlikte Kolomb 1493 yılında Amerika kıtasını keşfetti Lakin domatesi Avrupa ya götüren Kolomb değil Hernán Cortés oldu
Yeni kıta keşiflerine katılan bir İspanyol olan Hernán Cortés Azteklerin olduğu Güney Amerika yı keşfeden isim olarak bilinir Tenochtítlan’ın yağmalanmasından ve sayısız insanın öldürülmesinden sonra Cortés gururla bir fatih olarak ülkesine döndüğü vakit yanında o güne eski kıtadaki kimsenin görmediği bir meyve getirdi domates
Uzun yıllar domatesin zehirli olduğuna inandılar
Eğer doğal hayata biraz aşinaysanız daha evvel hiç görmediğiniz bir meyvenin parlak kırmızı renginin zehir işareti olduğunu bilirsiniz Avrupalılar da domatesin güzelim kırmızı rengini görünce tam olarak bu türlü düşündüler Yeniden de İspanya hükümeti fatihlerinin getirdiği bu meyveden hoşlandı ve 1540 lı yıllarda İspanya da ve onun kolonilerinde yetiştirilmesine karar verdi Bir devir İspanya nın ulusal meyvesi olduğunu söyleyebiliriz
İspanya dışında kalan başka Avrupa ülkeleri de domatesle emsal bir periyotta tanıştılar fakat zehirli olduğu fikrinden bir türlü vazgeçemediler İngiltere de de durum birebirdi Tekrar de hiçbir Avrupalı bu meyvenin hoşluğunu görmezden gelemedi ve 18 yüzyıla kadar yani yüzlerce yıl boyunca masa süsü olarak kullandılar
Domates aşk elması
Elbette Avrupalıların bu inancı vakit içinde kırıldı Bu kırılım domates bitkisinin İspanya da ve İtalya da ıslah edilmesi ile başladı 18 yüzyılın ortalarında başlayan ıslah çalışmaları ile birlikte artık Avrupalılar domatese alışmış ve yemeye başlamışlardı Hatta bu meyveyi o kadar çok sevdiler ki İtalyanlar ona altın elma Fransızlar ise aşk elması dediler Evet domates de aşka dahildir
19 yüzyılın birinci yıllarına geldiğimizde ise domates Asya kıtasında yayılmaya başladı Domates bitkisinin bölgede ekilmesini sağlayan ise Suriye nin İngiltere elçisi John Barker oldu Ekim süreci vakitle İran ve Çin e de yayıldı Türkler olarak bizim domates ile tanışmamızın kıssası ise bir oldukça enteresan
Domates Osmanlı ya ne vakit geldi
Osmanlı nın domates meyvesi ile tanışması hakkında pek çok farklı rivayet vardır Örneğin kimileri Avrupalıların zehirli olduğuna inandıkları bu meyve ile Fatih Sultan Mehmet i zehirlemeye çalıştıklarını sav eder Fatih in 1481 yılında öldüğünü domatesin ise Avrupa ya 1540 lı yıllarda geldiğini düşünürsek bu tezin büsbütün yanlış olduğu ortaya çıkıyor
Peki domates Osmanlı ya ne vakit geldi Domatesin Osmanlı ya gelişi ile başka Asya ülkelerine yayılması misal bir periyotta yani 19 yüzyılda yaşanmıştır Ancak domatesi mutfağımızda kullanmamızın nedeni yeni bir lezzet arayışında olmamız değildi sırf Avrupalılara özenmiştik
Osmanlı Devleti için 19 yüzyıl ıslahatlarla geçen bir periyottur Bu yenilikler sadece siyasi ve askeri alanda olmadı kültürel alanda da sayısız yenilik yapıldı Avrupalılaşmak isteyen periyodun Osmanlı bürokratları artık Avrupa da vazgeçilmez bir besin haline gelen domatesi aldılar ve Türk mutfağına kazandırdılar Yeterli ki de yapmışlar
Daha pek çok meyve ve zerzevat ile Osmanlı bu periyotta tanıştı
Amerika kıtasının keşfi ile birlikte Avrupalılar domatesin yanı sıra patates fasulye kırmızı biber yeşil biber mısır yer elması ve kabak üzere daha pek çok yeni meyve zerzevat ile tanıştılar Tüm bunların Osmanlı ya gelmesi ise domates ile birebir periyotta yaşandı Fakat öncesinde de domatesi biliyorduk
Domatesin Avrupa saraylarına birinci girişi 16 yüzyılda olmuştur Muhtemelen o periyot elçilerden bir tanesi Osmanlı sarayına da domates getirdi ancak bu domates ham halde yani yeşil renkteydi Kavata olarak isimlendirilen bu yeşil domates uzun yıllar saray mutfağında kullanıldı Lakin asla kırmızı olarak yenmedi zira kızardığı vakit bozulduğu düşünülüyordu
Konu hakkında kesin olmayan bir öykü daha var Osmanlı sarayından kızardığı için atılan domatesleri yoksul halk alıyordu Artık bozulduğunu düşündükleri bu meyveyi en azından yenebilir hale getirmek için eziyor ve tuzla karıştırıyorlardı İşte salçanın Türk mutfağına kazandırılma öyküsü de bu biçimdedir
Türk ve dünya mutfağının vazgeçilmez meyvelerinden bir tanesi olan domates nasıl ortaya çıktı sorusunu domatesin dünden bugüne tarihi üzerinden anlattık Şimdi kısa bir mühlet evvel tanıştığımız bu meyveye böylesine alışmamız hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz
Sofralarımızın bir öteki vazgeçilmezi yoğurdun tarihini ise bu içeriğimizden okuyabilirsiniz