Kardeşlerimiz ortasında kaçıncı sırada doğduğumuz bizim kişiliğimizi etkiliyor olabilir mi fikrinden yola çıkan Psikiyatrist Alfred Escort Basmane Adler 1928’de buna yönelik bir teori oluşturdu Teori çok tartışmalı olsa da öbür birçok ruhsal teori üzere bir bilim beşerinin gözlemlerinden yola çıkılarak oluşturulmuş kıymetli bir teori
Psikolojinin babası sayılan Basmane escort Sigmund Freud’un yakın arkadaşı olan Psikiyatrist Alfred Adler tarafından ortaya atılan bu teoriye nazaran ilk çocuk ortanca çocuk son çocuk ve tek çocuk tiplemeleri mevcut ve her bir kardeşin kişiliği Basmane escort Bayan doğum sırasına nazaran farklılaşıyor Hatta teori daha da ileri götürülerek doğum sırası zekayı da etkiliyor sonucu bile çıkartılmış
Peki kim bu Alfred Adler
Daha çok bireysel psikoloji üstünlük kompleksi aşağılık kompleksi gibi kavramlarla tanıdığımız Adler 1870 1937 yılları ortasında yaşamış yahudi asıllı bir psikiyatristtir İnsanı Tanıma Sanatı Yaşama Sanatı üzere psikloji üzerine yazılmış kitapları bulunur
1928 yılında ise doğum sırasıyla ilgili kişilik kuramını oluşturdu Bu kuram farklı bilim insanları tarafından da test edildi Örneğin 1990’ların ortalarında Amerikalı Psikolog Frank J Sulloway birinci ve son çocuk olan tarihi figürleri taradığında benzeri sonuçlara ulaşmıştı Joseph Stalin ve Benito Mussolini gibi liderlerin ilk doğan çocuklar ortasında Charles Darwin Karl Marx ve Mahatma Gandhi gibi düşünürlerin ise son çocuk olduğunu fark etti
Sulloway bunu birinci doğan çocukların örnek alabilecekleri diğer kimse olmadığı için anne babalarına benzemeye çalıştığını sonradan gelen çocukların ise örnek alabilecekleri anne babalarıyla beraber diğer kardeşlerinin de bulunduğunu bu yüzden bu çocukların genelde alternatif bakış açılarını tercih ettiklerine bağladı
Doğum sırasının kişiliği şekillendirebileceği üzerine yapılan bir başka araştırma da 1968’de yapılan ve birinci doğan çocukların başka kardeşlerine kıyasla tehlikeli sporlara daha az ilgi duyduklarını gösterdi Doğum sırasınıın kişiliği nasıl etkilediği üzerine yapılan bu çalışmalardan sonra artık Adler’in doğum sırasına nazaran şekillenen kişilik özelliklerine bakalım
Kuram 4 farklı doğum sırasının olduğu görüşüne dayalı olarak oluşturulmuştur en büyük çocuk ortanca en küçük tek çocuk
En büyük çocuk Ben abiyim ablayım kardeşlerime sahip çıkmalıyım
Kuram’a nazaran en büyük çocuk olmanın kişilik üzerindeki tesiri kişinin sorumluluk alabilmesi önder ruhlu olması güç odaklı hareket etmesidir Ayrıyeten bu çocuklar küçük kardeşlerinin sorumluluklarını alırlar ve ebeveyn olmaya da daha isteklidirler
Ortanca çocuk En iyi ve en istikrarlı çocuk benim
Kurama nazaran birinci ve son çocuk olmayan tüm çocuklar ortanca çocuktur ve bunlar sürekli kendisinden evvel doğan abilerini ablalarını geçmeye çalıştıkları için hırslı rekabetçidirler Tek gayeleri onları geçmek ve onlardan üstün olmak olsa da Adler bu çocukların en istikrarlı çocuklar olduğunu ve bu uğraşlarında bencillik yapmadıklarını düşünür
En küçük çocuk Aklımda değişik değişik fikirler var
Bu kurama nazaran en küçük çocuklar kendisinden evvel doğan kardeşlerini geçmeye çalışırken rekabetçi olurlar Genelde başka kardeşlerinden daha girişken olup toplumsal bağları de daha uygundur Çoğunlukla öbür kardeşlerinden daha başarılı olurlar ve en yetenekli oyuncular en düzgün müzisyenler bu çocuklardan çıkar Olumsuz tarafı ise kendilerine yönelik beklentilerin az olmasından ötürü çoğunlukla sorumsuz ve uçarı olarak da bilinirler
Tek çocuk Seni geçecem babaa
Bu kurama nazaran diğer kardeşi olmayan ve tek başına büyüyen çocuklar rakip olarak anne babasını görür ve onları geçmeyi çalışırlar Hiçbir vakit tam manasıyla bağımsızlık yaşayamaz anne babaya sürekli bir bağımlılık vardır Anne babadan gördüğü ilgi ve övgüyü başkalarından de beklerler Kendi akranlarıyla olan toplumsal etkileşimleri iyi değildir ve anlaşmakta zorluk yaşarlar Ben merkezli ve mükemmeliyetçidirler Maksada giden her yolu mübah sayıp amaçlarına ulaşmak için her şeyi yaparlar
Kurama gelen tenkit Yaşın getirdiği olgunluklara o yaş kümesine ulaşan herkes sahip olabilir bunun doğum sırasıyla ilgisi yoktur
Kuram her ne kadar akla mantığa ve müşahedelerimize uyuyor üzere dursa da kurama gelen en büyük tenkit kardeşlerin kişilikleri ortasında görülen farkları yaşın getiriyor olması ihtimalidir Yani küçük kardeş de büyük kardeşin yaşına geldiğinde birebir kişilik özelliklerine sahip olabilir
Buna ek olarak Leipzig Üniversitesinden Julia Rohrer ve meslektaşları Boris Egloff ve Stefan Schmukle Amerika Birleşik Devletleri Almanya ve İngiltere’deki 20 000 yetişkinin datalarını inceledi İncelemelerini kişiliğin beş farklı özelliğine Açıklık Sorumluluk Dışadönüklük Uyumluluk ve Duygusal Denge odaklanarak yaptılar Araştırma sonucunda bu temel beş büyük kişilik özelliğinin kardeşler ortasında doğum sırasıyla orantılı değişmediğini fark ettiler
Teoriyi bu formda eleştiren ve destekleyen çalışmalar bulunuyor Teori bu tıp çalışmaların yapılmasına kapı araladığı için hala pahalı bir teori olarak psikoloji literatüründe varlığını koruyor
Kaynaklar Psychology Today Scientific American