Bazen dışarıdan baktığımız vakit kolay üzere görünen bir yapı bile aslında şiddetli hesaplamalar sonucunda yapılmıştır. Bilhassa bir köprü yapacaksanız kelam konusu hesapların çok lakin çok daha ince yapılması gerekir. Tacoma Narrows Köprüsü’nün dizayncıları ve mühendisleri bu hesaplamaları yapmadılar. Yeni bir tasarım denemek istediler lakin sonuçları hiç de düşündükleri üzere olmadı.
Tacoma Narrows Köprüsü’nün yıkılış kıssası aslında daha imal evresinde başladı. İnşaatta çalışan personeller bile köprünün sallandığını açık bir halde görüyorlardı. Kimseye kulak asılmadı ve dünyanın en büyük üçüncü asma köprüsü halkın kullanımına açıldı. Ömrü sırf birkaç ay süren köprü, sallana sallana en sonunda kağıt bir kule üzere yıkıldı. Tacoma Narrows Köprüsü’nün yıkılış öyküsüne gelin yakından bakalım.
Tacoma halkına bir köprü lazım:
Amerika Birleşik Devletleri’nin Washington eyaletinde bulunan Tacoma kentine köprü yapılması fikri birinci kere Northern Pacific Railway şirketi tarafından 1889 yılında ortaya atıldı. 1920 yılına kadar husus hakkında rastgele bir çalışma yapılmadı. 1923 geldiğimizde ise Tacoma Ticaret Odası yeni köprü için finansman çalışmaları yapmaya başladı.
Golden Gate Köprüsü’nün baş mühendisi Joseph B. Strauss başta olmak üzere pek çok mimar ve mühendisten oluşan bir grup yeni köprü için çalışmalar yaptı. 1937 yılında sağlanan finansman ile Washington Eyaleti mühendisi Clark Eldridge’den bir teklif alındı. Lakin onun projesi için yüz milyonlarca dolar ve 8 metrelik kirişler yapılması gerekiyordu.
Tam bu sırada New York köprü mühendisi Leon Moisseiff farklı bir proje ile geldi. Moisseiff’in projesi daha evvelkilere hiç benzemiyordu. Statik rüzgarı farklı bir biçimde absorbe edeceği planlanan bu proje hem daha ucuza mal olacaktı hem de 2.4 metrelik kirişler yetecekti. Zaten kısıtlı olan finansmanın bu projeye yatırılmasına karar verildi.
Tacoma Narrows Köprüsü inşaatı başlıyor:
Tacoma ile Kitsap yarımadasını birbirine bağlayacak ve Tacoma Narrows boğazına kurulacak olan köprü, geleneksel köprülere nazaran çok daha şık bir görünüme sahip olacaktı. İki şeritli olması yeterdi zira fazla trafik beklenmiyordu. 1.8 km uzunluğunda ve sadece 12 metre genişliğinde planlanmıştı. Onu tutması için 2.4 metrelik kirişler yeterdi de artardı bile.
1938 yılının Eylül ayında inşaat başladı. Fakat bir düşünce vardı. Güverte bölgesi yapılmaya başladığı sırada bile rüzgar arttıkça köprünün dikey bir biçimde sallandığı fark edildi. Var olan tasarımı güzelleştirmek için pek çok düzenleme yapıldı ve sönümleme tedbirleri alındı. Dünyanın en büyük üçüncü köprüsü olan Tacoma Narrows Köprüsü artık açılmaya hazırdı.
Tacoma halkına güzel olsun:
Tacoma o devir küçük bir bölgeydi. Bu türlü bir yerde dünyanın en büyük üçüncü asma köprüsünün yapılması kusursuz bir olaydı. 1 Temmuz 1940 tarihinde Tacoma Narrows Köprüsü Tacoma halkının kullanımına açıldı. Lakin biraz sallanıyor üzereydi. Vakitle düzeleceği düşünülerek ve birkaç tedbir alınarak köprü kullanılmaya devam etti.
Tacoma Narrows Köprüsü kimi bölümleri endişelendiriyor bile olsa yapılması için büyük paralar harcanmıştı. Harcanan tüm finansmanın geçiş fiyatların karşılanacağı düşünülmüştü. Köprünün daha küçük modelleri üzerinde çalışmalar sürüyordu. Bu çalışmalardan sonuç alındığı vakit ise iş işten geçmişti.
Tacoma Narrows Köprüsü’nün yıkılışı:
7 Kasım 1940 sabahı Tacoma halkı rüzgarlı bir güne uyandı. Olağan bir durumdu. Tacoma Narrows Köprüsü’ne bakanlar ise gözlerine inanamadı. Çünkü bu ince köprü öylesine güçlü sallanıyordu ki bir tarafı yerde, bir tarafı gökte üzereydi. Rüzgar saatte yaklaşık 64 kilometre sürate ulaştığı vakit ise olanlar oldu.
Öğlen 11 sularında Tacoma Narrows Köprüsü’nün güverte bölgesindeki büyük bir beton kütlesi çöküverdi. Birkaç dakika sonra 600 metrelik bir kısım hür kaldı. Köprü çelik üzere gerilmiş, ileri geri sallanmayı sürdürüyordu. Köprü kulelerinde karbon çelik kullanıldığı için o alanda bir sorun yoktu. Lakin kısa bir mühlet sonra Tacoma Narrows Köprüsü’nden geriye sadece bir boşluk kalmıştı.
Tacoma Narrows Köprüsü neden yıkıldı?
Tacoma Narrows Köprüsü’nün daha tasarım basamağında bile sayısız yanılgı yapılmıştı. Bu kadar uzun bir köprünün genişliğinin bu kadar az olması tahminen de en büyük küsurdu. Kiriş yüksekliklerinin 2.4 metre olması büsbütün yanlıştı. Üstelik bu kirişler rüzgarı absorbe etmiyor, ona meydan okuyorlardı.
En kolay cevabı vermek gerekirse Tacoma Narrows Köprüsü rüzgara dayanamadı. Rüzgar bu yapıdan akıp geçmiyor, ona çarpıyordu. Rüzgarın her çarpması sonrası köprüde bir frekans salınımı oluşuyordu. Arka arda yüksek süratte gelen bu titreşimler nedeniyle sallanan köprünün en sonunda yıkılması kaçınılmazdı.
Büyük bir baht olarak bu koca köprü yıkıldığı vakit tek bir kişi bile hayatını kaybetmedi. Zaten beşik üzere sallanan bir köprüden kim otomobiliyle geçmek ister ki? Bu yıkımda ölen sırf bir köpek oldu. Zira otomobilde sıkışan köpek bir türlü kurtarılamadı.
Tacoma Narrows Köprüsü’nın yıkılması mühendislik dünyasında yeni bir periyot açtı:
Tacoma Narrows Köprüsü’nün yıkılması büyük bir başarısız olarak kabul edilse de aslında büyük bir muvaffakiyet da oldu. Zira bugün bile köprünün dizaynında yapılan hatalar mühendislik fakültelerinde, yıkılış nedenleri ise fizik fakültelerinde ders olarak okutuluyor. Tacoma Narrows Köprüsü ile birlikte köprü dizaynlarında yeni bir devrin kapıları aralandı ve artık pek çok tasarım standart hale getirildi.
Tacoma Narrows Köprüsü’nün yıkılmasından en şanslı çıkanlar ise deniz canlıları oldu. Zira köprü olduğu üzere denize yıkıldı ve orada öylece kaldı. Dünyanın en büyük üçüncü asma köprüsü artık dünyanın en büyük yapay resifi durumunda. 1992 yılında müdafaaya alınan resif, sayısız deniz canlısına hayat veriyor. Köprünün karada kalan modülleri ise hurdacıya satıldı.
Tacoma Narrows Köprüsü’nün yıkılış sineması:
1940 yılını düşündüğümüz vakit neredeyse mucize bir halde Tacoma Narrows Köprüsü yıkıldığı sırada iki kişi bu olayı kameralarına kaydetti. Paramount Studios’a satılan sinemalar kopyalandı ve dünyanın dört yanına gönderildi. Bu imgeler mühendislik, mimarlık ve fizik öğrencilerinin derslerinde bugün bile kullanılıyor.
Dünyanın en büyük üçüncü asma köprüsü olacakken kağıt bir kule üzere dağılan Tacoma Narrows Köprüsü’nü yıkılış kıssasından bahsettik ve bu farklı olay hakkında bilmeniz gereken ayrıntıları anlattık. Bilhassa mühendis okuyucularımız husus hakkındaki niyetlerini yorumlarda paylaşabilirler.