Çok uzun vakittir çizgi romanlar televizyona ve beyaz perdeye uyarlanıyor. Son 20 yılda ise bu uyarlamalar artık aşikâr bir kalitenin üzerine çıktı. Haliyle çabucak herkes elindeki telif haklarına bakıp kendi kahramanlarıyla bu pastadan hisse almanın yolunu bulmaya çalışıyor.
Çizgi roman tarihinde “karanlık çağ” denilen bir devir bulunuyor. Bu periyotta Amerikan Çizgi Roman Otoritesi’nin onayını almayacağını açıklayan Image ile birlikte kahramanlar daha karanlık hale gelmiş, dal evvel süratle büyüyüp akabinde da dozu ayarlayamayan gruplar yüzünden tabana vurmuştu. Benzeri bir döngü bugün de görülüyor üzere.
Herkesin bir Superman’i var, durur içerisinde
Çizgi romanlara herkes aşina değil, herkes aşina olmak zorunda da değil. Tekrar de dizileri ve sinemaları bir halde duyuyor ya da görüyoruz. Bir iki kısım bile olsa dizilere baktığımızda, özellikleri Superman’in özelliklerine benzeyen bir dolu karakter görüyoruz: The Boys dizisinde Homelander, Invincible’da Omni–Man, Jupiter’s Legacy’de Utopian…
Neredeyse bütün kıssalarda merkezde bir Superman çakması karakter bulunuyor. Hatta Megamind’da bile Metroman isimli kahraman direkt doğruya bir Superman çakması olarak karşımıza çıkıyordu. Neden herkes kendi kainatına bir Superman yazarak başlıyor?
Bunu anlamak için öncelikli olarak Superman’in kim olduğuna, daha da kıymetlisi tesirinin ne olduğuna bakmak gerekiyor. Superman hakkında birtakım enteresan noktaları öğrenmeye ve karakterle ilgili birtakım farklı noktaları öğrenmeye hazır olun.
Superman mi? Şu hem kel hem fodul tip?
Superman karakterinin yaratıcıları Jerry Siegel ve Joe Schuster, birinci olarak 1933 yılında “The Reign of the Super-Man” isimli yapıtta Superman’ı karşımıza çıkarmıştı. Bu kıssada devrin ABD toplumundaki yabancı düşmanlığı kendini hissettiriyordu. Kel bir karakter olan Superman, zihin denetimi sayesinde dünyayı ele geçirmeye çalışan bir makûs idi.
Bu kıssa neredeyse hiç tutmadı. Daha ortada muhteşem kahramanlar bile yokken bir muhteşem berbatın öyküsü insanları pek de cezbetmemişti. Ayrıyeten ortada bir sorun daha vardı, beşerler her ne kadar yabancıları sevmiyor olsa da Amerika en nihayetinde göçmenler ülkesiydi. Sorun insanların eski milletlerine nazaran kümelenmeyi tercih etmesiydi.
Bunun üzerine, Yahudi asıllı olan ve İkinci Dünya Savaşı esnasında yabancı düşmanlığının nasıl tesirleri olduğunu gören ikili, Superman’a ikinci bir baht verdi. Bu kez diğer bir gezegenden gelmiş olan Supes, insanların (tabii ki orta sınıf beyaz Amerikalıların) bedellerini benimseyerek güzel biri oluyordu. Bu, birebir vakitte Musevilerin de ABD’ye entegre olabileceğinin bir göstergesi olarak görülebilirdi.
Muhteşem kahramanlık kıssaları başladı
Çizgi romanlar en nihayetinde gazetelerdeki tek kare karikatürlerden evrile evrile çizgi roman haline gelmişti. Öte yandan çeşidin birinci vakitlerindeki örneklerine baktığımızda, daha alışılageldik maceralar çizildiğini görüyorduk. Fotoromanları andıran aşk kıssaları, erotik içerikli küçük Tijuana İncilleri (erotik yayına da kutsal kitap ismi koymazsın arkadaş), dedektiflik kıssaları çok popülerdi. Hatta bugün bir dev olan DC comics de Detective Comics (Dedektif Çizgi Romanlar) olarak yola çıkmıştı.
Superman ile birlikte ise yeni bir kavram ortaya çıkıyordu: Harika kahraman. Savaştan yorulmuş, kendi kaygılarının içinde boğulan, büyük buhrandan ve savaştan sonra yeni yeni ayağa kalkan topluma umut verecek karakterlere gereksinim vardı. Dahası, üstte da belirttiğimiz üzere ABD bir göçmenler ülkesiydi. Ortak bir kültür geçmişleri olmadığı için ortak bir mitoloji oluşturma yoluna gittiler.
Superman’in ilhamı da ona nazaran oldu
Krypton’un evladı Kal-El, bizim bildiğimiz ismiyle Superman’in kıssası aslında diğer bir kıssadan esinlenilmişti. Merhum Stan Lee’nin vefatından birkaç yıl evvel David Uslan ile birlikte hazırladığı çevrimiçi muhteşem kahraman kültürü eğitimlerine katıldığımda, Lee ödev olarak bir mitolojik karakterlerden yola çıkarak karakter oluşturmamızı istemişti. Bunun çok kullanılan bir teknik olduğunu söylemişti.
Superman için kullanılan ilham ise Hz. İsa’dan diğeri değildi. Hristiyanların deyişiyle Nasıralı Adam ile Kriptonlu Adam ortasında benzerlikler epey çoktur. Superman’ın dünyalı anne babası Martha ve Jonathan Kent çifti olarak bilinir. Martha’nın birinci ismi Mary (Meryem), Jonathan’ın babasının ise ikinci ismi Joseph (Yusuf) olarak seçildi. Bu isimler Hz. İsa’nın anne ve babasının ismiydi.
Superman’ın aile ismi olan El, İbranice’de İlah manasına geliyor. El (Tanrı), oğlunu Dünya’ya gönderiyor ki insanlığı korusun ve onlara “yol gösterici olsun“. Bir de Daredevil için dini referanslarla dolu derler. İncil göndermeli öyküler bu kadarla da kalmaz.
Birebir yollardan geçmek
Hz. İsa, 30 yaşına geldiğinde tek başına uzak bir bölgede yola çıkar. Hz. İsa bu seyahatini çölde gerçekleştirir. Clark Kent ise tekrar 30 yaşında başladığı seyahatinde tek başına Antarktika’ya masraf. Hatta bu hususa ait göndermeler Superman Dönüyor’da da kendine yer bulur.
Superman akla gelebilecek her karakterler ve her düşmanla dövüşmüştür. Muhammed Ali, Terminatör, Alien, kimi bulsa karşılıklı iki yumruk sallamışlığı bulunur. Gerçek manada kaybettiği tek savaş ise Doomsday iledir. İnsanlığı korumak için Kıyamet Gününe karşı kendini feda eder.
Olağan bu durum, sinemada Doomsday ile olan dövüş öncesinde Superman’i epey zorlayan Batman’i bir nevi Yehuda yapar mı bilinmez lakin öykünün paralelliği gözlerden kaçmıyor. Haliyle Superman öykülerde bir merkez haline geliyor.
İkonları tanımak kolaydır
Bir kültürü incelediğimiz vakit, kültürün birinci maddi örnekleri ortasında karşımıza ikonlar çıkar. Birbirine bağlanmış üç tane taş bile bir ikon olabilir. Amerikan Mitolojisi diyebileceğimiz üstün kahramanların en büyük ikonu ise Superman olarak karşımıza çıkıyor. (Çizgi roman cinsleri ortasındaki farkları da isterseniz bir öteki yazıda anlatırım, yorumlara yazabilirsiniz.)
Haliyle, bu kültüre baş tutacak olan karşı-kültür, birinci olarak bu ikonaları ele alıyor. Böylelikle okurların da karakteri gördükleri anda başlarında tanıdıkları bir karakter ile bağdaştırmasını sağlıyorlar. Dürüst olmak gerekirse Homelander ya da Omni-Man’i gördüğümüzde birinci olarak “Superman gibi” diye düşünüyoruz.
Genel olarak eleştirel olan, farklı bir bakış açısı getiren yapıtların amacında bu ikonun yer alması haliyle olağan. O yüzden de üstün kahramanları ele alan çabucak her yayınevi, kendi mitolojisini oluşturmaya birinci olarak kendi Superman’i ile başlıyor.
Son olarak, daima Superman yazmak sahiden yorucu olabiliyormuş.