Yüzlerce yıldır biz Türklere yurt olmuş Anadolu toprakları dördüncü jeolojik periyotta oluşmuş ve yeniden bu periyotta şekillenmiştir. Asya ve Afrika levhaları ortasında sıkışan bu coğrafya dağlar ve sıradağlar açısından son derece zengindir. Elbette dünyanın pek çok farklı noktasında çok daha büyük dağlar var lakin Türkiye’nin en büyük dağları da dünya ile yarışacak kilometrelerce yüksekliğe sahiptirler.
Görenleri kendine hayran bırakan Türkiye’nin en büyük dağları, sadece yükseklikleri ile dikkat çekmiyorlar tıpkı vakitte pek çok değişik özelliğe sahipler. Hatta bu özelliklerin büyük kısmını birinci defa duyacak olabilirsiniz. Üstelik kimileri bölgenin medeniyetin beşiği olması nedeniyle dini bir ehemmiyete bile sahipler. Gelin Türkiye’nin en büyük dağlarına yakından bakalım ve bu dağların en dikkat çeken özelliklerinden kimilerini görelim.
Türkiye’nin en büyük dağları:
Ağrı Dağı:
5137 metrelik yüksekliğiyle Türkiye’nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı, Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçesinde bulunmaktadır. Dağın pek çok farklı lisanda isimleri vardır lakin Türkçe ismi 13. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Ağrı Dağı’nın Atatürk Tepesi ve İnönü Doruğu olarak isimlendirilen iki doruğu bulunmaktadır. En üst tepe noktasında yaklaşık 10 kilometrekarelik bir buzul alan vardır.
Yahudilik ve Hıristiyanlık inancına nazaran Nuh’un gemisi Ağrı Dağı doruğundadır. Kuran-ı Kerim’de bu dağ için Cudi Dağı işaret edilir. Marco Polo, Ağrı Dağı için asla çıkılamaz demiştir. İlk tırmanış ise 1829 yılında Friedrich Parrot tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir periyot yasaklanmış olsa da günümüzde Ağrı Dağı tanınan bir tırmanış rotasıdır.
Cilo Dağı:
4170 metre yüksekliğiyle Türkiye’nin en yüksek ikinci dağı olan Cilo Dağı, Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde bulunmaktadır. Güneydoğu Toroslar’ın en doğu uzantısı olan Cilo Dağı, tektonik bir dağ olmasına karşın kar ve buzullarla kaplıdır. Bu buzullar Cilo, Sat ve Kabuşşahap olarak üç bölgede toplanır.
Cilo Dağı’nın 3500 metreden sonrası ebediyen karlıdır ve şiddetli bir buzullaşma vardır. 10 kilometre uzunluğunda tekne vadiler, 2 bin metrelik moren setler ve hörgüç kayalar buzullaşmanın tesiri ile oluşmuşlardır. Birinci kere 1931 yılında Cilo Dağı’nın Uludoruk doruğuna Ludwig Sperlich ve Ludwig Krenek tarafından bir tırmanış gerçekleştirilmiştir.
Süphan Dağı:
4049 metrelik yüksekliğe sahip olan Süphan Dağı, Bitlis’te bulunan bir stravolkandır. Van Gölü’nün kuzey kısmında yer alan Süphan Dağı’ndaki son volkanik aktivitenin milattan evvel 8 binli yıllarda yaşandığı tahmin ediliyor. Sandıktepe, 4048 metrelik yüksekliğiyle Süphan Dağı’nın en yüksek tepesidir. Sandıktepe’nin doruğunda 1 kilometre çapında bir lav tümseği ve içinde buzul gölleri bulunmaktadır. Dağın etrafındaki volkanik yapı nedeniyle verimli bir toprak vardır.
Kaçkar Dağı:
3932 metre yüksekliğe sahip olan Kaçkar Dağı Rize’dedir lakin tepe noktası Artvin sonları içerisindedir. Kaçkar, Kıpçak Türkçesindeki koç manasına gelen koçkar sözünden türemiştir. Kaçkar Dağı’nın kuzey yamacındaki akarsular Karadeniz’e, güney yamacındaki dereler ise Çoruh Nehri’ne dökülür.
Kaçkar Dağı’nın 2100 metreye kadar olan kısmında göknar ve ladin ormanları vardır. Yükseldikçe dağ otlakları, en yüksekte ise buzullarla karşılaşılır. Kaçkar Dağı’na tırmanmak için klasik rota, doğu sırtı, buzul rotası, büyük buzul rotası ve küçük buzul rotası ismi verilen farklı rotalar izlenebilir.
Erciyes Dağı:
3916 metre yüksekliğe sahip olan Erciyes Dağı, Kayseri’de bulunan bir stravolkandır. Kayaç yaşının 30 milyon yıl olduğu varsayım edilmektedir. Roma devri madeni paraları incelendiği vakit Erciyes Dağı’ndaki son volkanik faaliyetlerin milattan evvel 253 yılında yaşandığı iddia edilmektedir.
İç Anadolu’nun en yüksek dağı olan Erciyes Dağı, Alpin jenerasyonuna dahildir. Milattan evvel 64 – 24 yılları ortasında yaşanmış olan coğrafyacı Strabon, dağ doruğunun her vakit karla kaplı olduğundan bahsetmektedir. Günümüzde ise sadece doruğun kuzey yamacında buzul bulunmaktadır. Peri bacalarının vaktinde Erciyes Dağı’ndan püsküren lavlar nedeniyle oluştuğu düşünülmektedir.
Küçükağrı Dağı:
3896 metrelik yüksekliğe sahip olan Küçükağrı Dağı, Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçesinde bulunan Türkiye’nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı’nın ikincil doruğu olarak kabul edilir. Dağın yamacından Türkiye – İran sonu geçmektedir. Küçükağrı Dağı’nın güney tarafından 50 metre genişliğe, 100 metre uzunluğa ve 8 metre derinliğe sahip bir buz mağarası bulunmaktadır. Ağrı Dağı ile Küçükağrı Dağı’nı birbirine bağlayan Serdar Bulak Geçidi, bir periyot Rus ordusu tarafından askeri kışla olarak kullanılmıştır.
Kızılkaya Dağı:
3767 metrelik yüksekliğe sahip olan Kızılkaya Dağı; , Niğde, Kayseri ve Adana ortasında bulunan Aladağlar Ulusal Parkı’nda bulunmaktadır. Toros Dağları’nın en yüksek tepesidir. Kızılkaya Dağları’na birinci tırmanış, 1927 yılında Georg Künne ve Wilhelm Martin tarafından yapılmıştır. Tırmanış için pek çok farklı rota olsa da en tanınan olan Çelikbuyduran geçidini kullanmaktır.
Demirkazık Dağı:
3756 metrelik yüksekliğe sahip olan Demirkazık Dağı, Niğde’nin Aladağlar bölgesinde yer almaktadır. Kızılkaya Dağı’ndan sonra bölgenin en yüksek dağıdır. Demirkazık Dağı tepesine birinci tırmanış 1927 yılında gerçekleşmiştir. Bu tırmanışın rehberi, Vali Çavuş isimli bir Türk olmuştur. Demirkazık Dağı’nın kuzey duvarına yapılan birinci tırmanış ise 1972 yılında gerçekleşmiştir.
Artos Dağı:
3550 metrelik yüksekliğe sahip olan Artos Dağı, Van’ın Gavaş ilçesi sonları içerisinde bulunmaktadır. Çadır Dağı olarak da anılan Artos Dağı, Güneydoğu Torosların devamıdır. Dağın habitatında ayı, tavşan, keklik ve kurt üzere hayvanlardan oluşan geniş bir çeşitlilik vardır. Rüzgar türbini kurmak için ülkü bir alan olan Artos Dağı’nda tıpkı vakitte kurşun cevheri de bulunmaktadır. Kelebek çeşitliliği nedeniyle botanikçilerin beğenilen yerlerinden bir adedidir.
Mercan Dağları:
3549 metrelik yüksekliğe sahip olan Mercan Dağları, Munzur Dağları olarak da bilinir. Tunceli ve Erzincan sonları içerisinde, Yukarı Fırat bölgesinde yer alır. Yaklaşık 5 milyon yaşında olan Mercan Dağları, Toroslar’ın bir uzantısıdır. Buzul gölleri ve meşe ormanları ile kaplı olan Mercan Dağları’nın güçlü bir ekosistemi vardır. Dağ etrafındaki 42 bin hektarlık alana sahip Munzur Vadisi Ulusal Parkı, 1971 yılında kurulmuştur.
Görenleri kendine hayran bırakan Türkiye’nin en büyük dağlarını listeleyerek kısaca bu dağların öne çıkan özelliklerinden bahsettik. Böylesine eşsiz özelliklere sahip dağlarımızın dünyaya tanıtılamıyor olması ne makûs. Fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.