Muhakkak bir gelişmişlik düzeyinin üstündeki çabucak her ülkenin uzayda uyduları bulunuyor. Bu uyduların bir kısmı eskidi, bir kısmı da vakit zaman arıza yapıyor. Genel olarak baktığımızda da gökyüzünde büyük bir kalabalık var.
Pekala diyelim ki bir gün bu araçlardan biri konutunuzun bahçesine ya da yakınınızdaki bir boş alana düştü. Birinci çarpışma anında yaşanacak şok tesirini ve peyzajda yaşanacak problemleri bir kenara bırakırsak, bu araçların düştüğü noktalara yakın olmanın bize bir ziyanı olur mu?
Uydular nükleer yakıt kullanıyor, yani dokunursanız işin rengi değişebilir:
Uyduların güç alması için kullanılan kaynaklara RTG deniyor. Radyoizotop termoelektrik jeneratörünün kıslatması olan RTG teknik olarak bir nükleer reaktör olmasa da katiyen radyoaktif. Çoklukla bu jeneratörlerde plütonyum ve gibisi malzemeler kullanılıyor. Yarı ömrü 87,7 yıl olan plütonyum, gram başına 0,54 Watts güç üretiyor.
Günümüze geldiğimizde ise daha verimli ve daha az radyoaktif yapılar da uydulara güç sağlamak için kullanılıyor. Doğal bu yapıların pek dokunmak isteyeceğiniz şeyler olmadığını da söyleyelim. Çünkü radyoaktif olsun olmasın epey sıcak güç çekirdekleri bunlar.
Bir nükleer yapı sağa sola nötron saçıyorsa tehlikesi çok daha fazla olur. Yalnızca alfa dalgaları ve zayıf ışımalar kelam konusu ise en azından aşikâr aradan aracı kısa müddetli incelemek mümkün olabilir. Örneğin Voyager-1 üzere plütonyum-238 kullanılan bir araç kelam hususuysa yaklaşık 1 metre uzaklıkta durmak sizi koruyacaktır.
O vakit çabucak uydu ile selfie çekeyim diyorsanız, bir defa daha düşünün:
Çekmeseniz daha güzel. Sonuçta bu kullanılan güç çekirdekleri için sıfır riskli demek mümkün değildir. En kolay haliyle anlatmak gerekirse atom bombası patlamasında anında ölmek ya da radyasyondan birkaç yıl içinde ölmek ortasında seçim yapmak üzere bir durum kelam konusu olur.
Bu radyoaktivitenin tesir etmeyeceği kadar kısa müddette aracın etrafında bulunuyorsanız bile çok yaklaşmanızın size bir yararı dokunmaz. Zayıf radyasyonlarda bile açığa çıkan hususları ya da parçacıkları solumanız, o parçacıklarla temas etmeniz kansere neden olabilir. O yüzden bilim insanları bu araçlar üzerinde gözetici ekipman olmadan çalışabilirken modülleri toplayacak olan grup muhafazalı kıyafetler giyecektir.
Pekala bütün uzay araçları için durum bu türlü midir? Aslında değildir. Bütün araçlar RTG kullanmaz. Zati RTG’ler temel olarak kusurlu dizaynlardır çünkü güç kullanılmasa da güç üretmeye devam ederler. Ayrıyeten ürettikleri gücün çok küçük bir kısmı kullanılabilir.
Öteki yakıt mı var?
Var elbette, araçların kullanım emelleri değiştikçe farklı güç tahlilleri kullanılıyor. Örneğin pek çok araçta Güneş gücü ile şarj olabilen lityum iyon bataryalar da var. Bilhassa beşerli misyonlar gerçekleştiren araçlarda ise yakıt hücreleri kullanılıyor. Hidrojen ve oksijen kullanılan yakıt hücrelerinin atık gereci de takımın kullanabildiği su oluyor. Yeni yakıt teknolojileri için de çalışmalar devam ediyor.
Bahçemize bir gün bir uzay aracı düşerse artık yanına sokulup kurcalamamamız gerektiğini de bu yazımızda açıklamış olduk. Uzaktan birkaç kare fotoğraf çekip yetkilileri aramak ve inançlı bir bölgeye geçmek en doğrusu. Sonrasında da başımıza düşmediği için kendimizi şanslı sayabiliriz.